Bedelli askerlik ile ilgili tartışmalar ile Yunanistan’ın içine düştüğü mali açmaz bir araya gelince, ister-istemez savunma bütçelerinin Yunanistan ekonomisi üzerindeki yükü konuşulmaya başlandı. Türkiye’de bu konunun ilgi görmesinin bir başka nedeni de; askerle ilgili görüş beyan edenler için yeni bir kaynağın gündeme gelmesiydi. Zira Türk insanının ilk siyasi konuşma egzersizleri-klişeleri arasında yer alan cümlelerin içinde, “şehrin en güzel yerleri askeriyenin” ya da “askerin sofrasında bir tek kuş sütü eksik” benzeri muhabbetler ayrı bir yer tutar. Benzer şekilde, “asker olmasa buraları çoktan beton yığınına dönerdi” yahut “sus oğlum paşa konuşuyor” dendiği zaman, teknik bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olma imkânı veren bir konudur askerlik işleri Türkiye’de. Galiba Yunanistan’da da öyle…

Olası bir Türk-Yunan Savaşı genellikle yaz aylarında turistlerin üçüncü sayfalara katkıları dışında habersiz kalan Yunan medyası tarafından ortaya atılır. Yunanistan Hava Kuvvetleri “biz grevdeyiz, Ege’de devriyeye çıkmıyoruz” dediğinden beri bu görev Türk basınına düşüyor artık. Komşusunun sorumluluğunu yüklenmiş, üstlenilen görevi vakarla yerine getiren ekonomi basını, bedelli askerlikle Türkiye’nin savunma harcamalarını ilişkilendiriverdi ki, biz de bu gündemi kaçırmamalıyız.

Yunanistan’da düşmansız kalan politika alanı, ulus devlete çimento olsun diye, Kıbrıs soslu Ege Sorunu sayesinde milyarlarca dolarlık silah harcaması yaparken, şüphesiz bugünkü kriz günlerini öngörememişti. Ya da usulden bir “it dalaşı” veya “Kardak Krizi” ile neo-Ortodoks Yunan Milliyetçiliğini galeyana getirip üç-beş sene daha, Türk tehdidi sayesinde bir gayri iktisadi kamu maliyesini ayakta tutabilirdi: Gerekirse savaşmak pahasına! Ner’den mi biliyoruz bunları? Basına yansıyanlar doğruysa,  darbe planlayan Türklerin de, Ege’de bir uçak düşürmek ile hükümet düşürmek arasında ne denli yakın bir bağlantı olduğunu keşfetmelerinden.

İlk bakışta rakamlar, bedelli askerlik üzerinden orduya söz söyleyebilmek için Yunanistan’ın dışında bir referans kullanılması gerektiğini söylüyor. İki ülkenin farklı coğrafyalarda, birbirinden çok farklı nüfus yapılarında olduğunu bir kenara bırakırsak – geriye askeri bakımdan ne kalıyorsa – Türkiye’nin savunma harcamaları Yunanistan’dan fazla.

Ama, ayrıntıya inildiğinde, iki ülkenin askeri harcamalarının milli gelirlerine oranında, Yunanistan açık ara önde gidiyor. Sadece oran olarak değil, trend olarak da Türkiye’deki savunma harcamalarının milli gelire oranı giderek azalıyorken, Yunanistan’ınki artıyor. Sadece harcamaların oranı değil, harcamalar içerisinde en önemli bileşenlerden, silah ithalatı ve personel sayısının toplama oranında da Yunan toplumunun büyük bir fedakarlıkla karşı karşıya olduğu anlaşılıyor.

Bizce bedelli askerlik konusunda Türk Ordusu’na Yunanistan üzerinden bir eleştiri yöneltmek yerine,  Türk ordusunun bütçe denetiminde etkinliğin artırılması daha doğru bir yaklaşım olur. Bedelli askerlik alanında savunma hizmetinin niteliklerinden kaynaklanan bazı zafiyetlerin varlığı ise cabası.

Savunma hizmetleri, doğası gereği devlet tekelinde, tam kamusal mal ve hizmetler arasında sayıldığı için, bu hizmetin bedelini veya yararlarını ölçmek, askerlik görevinin fayda-maliyet analizini yapmak mümkün değil. Askere giden ve aynı birlikte görev yapan iki gencin, görevi yürütürken TSK’ye maliyetinin ne olduğunu hesaplayabiliriz ama savunma hizmetine sağladıkları faydayı ölçebilmemiz mümkün olamaz. Benzer şekilde, askerlik görevini yapan bir yükümlünün sivildeki iş hayatında üreteceği katma değerin vazgeçme maliyeti ölçülebilse de, ülke savunması için canını veren bir başkasının güvenliğe sağladığı yararı rakamla değerlendirmek hem doğru hem de mümkün değildir.

Elmalarla armutları kıyaslamak yerine, giderek azaldığı ve profesyonelleştiği belli olan askeri bütçelerin, siviller tarafından daha teknik bir şekilde izlenip denetlenmesini sağlamak akılcı gözüküyor. Bence birinci dereceden bir yurttaşlık hak ve ödevi olan “bütçe hakkı”, sadece askerlik için değil diğer alanlarda da önemli unutulmuş bir mükellefiyeti toplumun omzuna yüklüyor. Daha barışçıl ama caydırıcı bir savunma hizmeti için, müreffeh bir toplumun, hamasetten uzak eleştiri geleneğine sahip olması çok önemli.

Konuyu tartışmaya devam edelim.