16. ve 18. yüzyıllar arasında Dünya’yı saran merkantilist fırtına, Trump’ın gümrük vergilerini artırmasıyla canlanmaya yüz tutuyor. AB ve Çin, Trump’ın açıklamalarını izleyen günlerde ABD’nin gümrük duvarlarına paralel uygulama planlarını deklare ettiler.

Elbette her ülkenin bu ve benzeri politikalara karşı verdiği tepki farklı dozlarda olacaktır.

Tarihe göz attığımızda, bir zamanların yayılmacı gücü İspanya’da, dışarıdan getirdiği değerli madenler nedeniyle ciddi bir enflasyon yaşandığı ama mesela Avrupa’nın bir bölümünde de gümrük kontrolü ve kamu maliyesinin güçlenmesi temelli Kameralist* tepkilerle karşılaşıldığını görebiliyoruz.

Bugüne ışık tuttuğumuzda, ABD’de gümrük vergilerinin maliyetlere, maliyetlerin fiyatlara, fiyatların enflasyona, enflasyonun ücretlere ve kârlara yansıyacağı bir süreci öngörmek zor değil.

ABD yönetiminin iddiasındaki sıralama hatası, en uzun vadede gerçekleşecek vaadi ilk sıraya koymak.

Merkantilizmin tarihsel izinden devam edersek, Kıta Avrupa’sında artan bir bürokratik denetim ve ulusçu akımların güçlenme etkisini beklemek gerekir. Bugünün Batılı merkez ekonomileri iktisadi ve siyasi değerlerini içe kapanma yönünde geliştirdiklerinde, rekabet ettikleri Çin ve kısmen Rus ekonomilerinin tâbi oldukları siyasi iklimi de taklit etmeye başlayacaklar demektir.

Yönetimlerin Çin korkusu, otokrasiyi, sadece yöneticilerin değil aynı zamanda seçmenlerin marjinal tercihlerini de olağan hâle getirdi bile…

Dünya ticaret hacminin daralması küresel iktisadi hasılayı da düşüreceğine göre, geliri azalan toplumların giderek daha radikal siyasi tercihleri desteklemesi kaçınılmaz. Şu hâlde, talep cephesindeki tıkanıklığın savunma doktrinlerinin keskinleşmesinden başka aşılması zor görünüyor.

Kameralizm, en genel ifade ile ülkenin sosyo-ekonomik refahını sağlamak amacıyla devlet yönetimine dış ticaret dengesini kontrol etmek, manifaktür üretime ağırlık vermek, dış ülkelere hammadde satmamak, ülke içerisinde değerleri madenlerin dolaşımını sağlamak gibi birtakım reçeteler sunmaktadır.*

* AKÇAY, Mesut Can ve GÜNGÖRDÜ, Ersin (2024), “Kamaralizm Düşüncesi ve
Kameral Devlet Anlayışının Kamu Yönetimine Katkıları Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.7(4), ss.1108-1122