ABD’de Temsilciler Meclisi’nin baskına uğramasının arkasında Trump’ın olduğu söyleniyor. Popülizmin müesses nizamı işgalinin sembolü haline gelebilecek bu girişimin izinden ABD borsasındaki Gamestop hareketi geldi. Gamestop hareketi bir hissenin düşeceği yönünde pozisyon alan bir yatırım şirketinin karşısına çıkan çok sayıda küçük yatırımcının dijital ortamda birleşerek zarar ettirmesi… İlginç bir başkaldırı örneği…
Siyaset ve ekonomideki bu gelişmelerin doğru okunması büyük önem taşıyor.
Bugün çağdaş Batı uygarlığının şahikası olarak görülen ABD demokrasisinin en övülen yanı, hukuk devleti niteliği; denge ve fren mekanizmasıydı. Yukarıda bahsettiğim iki başkaldırı örneğinde de sorunun ortak noktası ‘temsil’ olarak görünüyor. Trump tarafından yönlendirilen kalabalık ile Gamestop hareketindeki dijital çoğunluk arasındaki benzerlikler/karşıtlıklar aslında siyasetle ekonominin en büyük ortak böleni veya çarpanı olarak, temsil sisteminin başarısına işaret ediyor.
Benzer hareketlerin sürebileceği yazılıyor. Asıl ilginç olan Reddit platformunda bir araya gelen küçük yatırımcıların gerekçesi: 2008 krizinden sonra fakirleşen milyonlarca insanın aksine servetlerine servet katan yatırım şirketlerine isyan ediyorlar. ABD Borsasını yöneten SEC (Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu), benzer hareketlerin devam edeceği söylentisi üzerine bazı hisselere ilişkin işlemleri durdurdu. Ekonomide ve siyasette görülen kurumsallaşma seviyesi başlangıçta bir denge-fren mekanizması iken zamanla havuç-sopa sistemine dönüştüğünde artık temsil edilenler temsil edenleri daha çok kontrol etmeye çalışıyor.
Günümüzün teknolojik olanaklarıyla bakıldığında ne 4 yılda bir yapılan seçimlerle siyasi temsil ne de üretim-tüketim döngüsünden bağımsız olarak üretilen satın alma gücüyle iktisadi temsil olması gereken düzeyde. Daha da beteri eksik temsil, zaman içinde siyasi popülizmi besliyor. Temsil edenler temsil ettiklerinden almaları gereken düşünce akımını tersine çevirip seçmene doğru bazen de gayri meşru toplumsal yönelimler zerk edebiliyor.
Her dönem her ülkede yapıla gelen tümevarımcı politikanın kurumlar eskidikçe meşruiyet kazanması, teknolojinin ilerlemesiyle, iletişim kanallarındaki zaman farklarının azalmasıyla anlamını yitirdi. Ekonomide de kurumsal olanın ille de rasyoneli temsil etmediği anlaşılmaya başlandı. Ekonomide üretim-tüketim döngüsünden tasarruf-yatırım döngüsüne doğru esmesi gereken rüzgâr tümüyle yatırımcıdan tüketiciye doğru estiğinde, iktisadi çevrimin irrasyonelitenin burgacına düştüğünü gördük.
ABD’de Kongrenin basılması ve Gamestop olayı, siyaset ve ekonomide temsil, eksik temsil ve yanlış temsil sıralamasını tersine çevirmeye aday hareketlerin örgütlenmeye başladığını gösteriyor. Bu örgütlenmelerin Dünyanın farklı yerlerinde ortaya çıkabilecek benzerlerinin revizyon yerine yıkım biçiminde zuhur etmemesi için temsil sisteminin güncellenmesine ihtiyaç duyuluyor. Ekonomide de siyasette de “daha anlık” etki-tepki yaratabilecek “daha demokratik” mekanizmalara ihtiyaç var.